Dr. Mahmut TOKAÇ
Ülkemizde eczacıların uymaları gereken kuralları belirleyen mevzuat 18 Aralık 1953 tarihinde kabul edilerek 24 Aralık 1853 tarihli Resmi Gazete yayımlanan ve son olarak 17 Mayıs 2012 tarihinde kabul edilerek 31 Mayıs 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikle güncellenen 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun ile 27.07.1968 tarihi Resmi Gazete yayımlanan Türk Eczacıları Deontoloji Tüzüğü’dür.
Serbest eczacıların mesleklerinin icrası esnasında bazı etik sorunlar karşılaşabilmektedirler. Bu sorunları irdelemeye devam edelim:
5. Muvazaa
Yasalarda yasaklanmış olmasına rağmen eczacı olmayanlar tarafından açılan eczanede eczacının mesul müdür olarak görünmesi durumu muvazaa olarak adlandırılır. Türk Eczacıları Deontoloji Tüzüğü’nün 11. maddesinde “Muvazaa yoluyla tıp mensubu olan veya olmayan kişilerle açık veya gizli anlaşma yaparak eczane veya ecza dolabı açamaz.” hükmü mevcuttur.
Muvazaa iki şekilde yapılabilmektedir. Yaygın olan şeklinde eczacı sadece diplomasını vermekte, kağıt üstünde mesul müdür görünmekte ama eczaneye sadece denetimden denetime uğramaktadır. Eczanede eczacı olmadan kalfalar ile hastalara ilaçlar verilmekte ancak hukuki ve mali sorumluluk tamamen eczacının üzerine yüklenmektedir.
Bir başka muvazaa türünde ise eczacı eczanede çalışmak suretiyle mesul müdürlüğü üstlenmektedir ki yasal olmasa da etik açıdan daha az sorunlu olan şeklidir.
Bir de yeterli işletme bilgisine sahip olmayan bazı eczacılar borçlarını ödeyemedikleri için eczanelerine el konulmakta ve bu eczacılar kendi eczanelerinde maaşlı çalışan durumuna düşebilmektedirler.
Son olarak 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun’a 31 Mayıs 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikle ilave edilen bir fıkra ile “Muvazaalı olarak eczane açıldığının tespiti hâlinde, ruhsatname iptal edilir ve eczacı beş yıl süreyle eczane açamaz. Muvazaanın eczacılar arasında yapılmış olması hâlinde, eczane açma yasağı hepsi hakkında uygulanır.” hükmü getirilerek muvazaaya ciddi yaptırım getirilmiştir.
6. Eczacının eczanede bulunmaması
Serbest eczanelerde karşılaşılan en önemli etik sorunlardan biri de eczacının eczanesinin başında bulunmayıp eczane hizmetlerini kalfalara bırakmasıdır.
6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun’un değişik 35. maddesinde “Eczanenin hizmet verdiği saatlerde mesul müdür eczacı, varsa ikinci eczacı ve yardımcı eczacılar, görevi başında bilfiil bulunmak mecburiyetindedir.” hükmü mevcuttur.
Maalesef eczacıların bir kısmı eczanelerinde hiç durmadığı gibi dursalar da hasta ile muhatap olmak yerine masa başında oturmaktadırlar. Eczacının sağlık danışmanlığı görevi unutulmakta ve eczane sadece raftan ilaç verilen bir ticarethane durumuna düşürülmektedir.
Kaynaklar:
Tokaç M: “Serbest Eczacılık ve Etik Sorunlar”. Türkiye Biyoetik Derneği VI. Tıp Etiği Kongresi: Biyoetikte Yeni Ufuklar (İstanbul, 25-26 Kasım 2010).
Özçelikay G, Özcömert GH, Şar S, ASİL E. Eczane Eczacılığı ve Etik, Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik, 1997, S:5, s:6-9.
Özcömert GH, Şar S, Özçelikay G, ASİL E. Eczacılık Hizmetleri ve Etik, Türkiye Klinikleri, Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi, Yıl:1996, C:4, S:2, s:52-54.
Özçelikay G, Şar S, Özcömert GH, ASİL E., Hastane Eczacılığı ve Etik, Türkiye Klinikleri, Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi, Yıl:1997, C:5, S:2, s:68-72.
http://www.pharmacist.com/AM/Template.cfm?Section=Practice_Resources&TEMPLATE=/CM/HTMLDisplay.cfm&CONTENTID=2903. (Erişim tarihi: 11.11.2010)
Türk Eczacıları Birliği Kanunu, 24 Aralık 1953 tarihli ve 8591 sayılı Resmî Gazete
Türk Eczacıları Deontoloji Tüzüğü, 27 Temmuz 1968 tarihli ve 12691 sayılı Resmî Gazete
Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun ile Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 31 Mayıs 2012 tarihli ve 28309 Sayılı Resmî Gazete