Dr. Mahmut TOKAÇ
14 Mayıs Eczacılık Günü için bazı yerlerde “Dünya Eczacılık Günü” ifadelerini görmekteyiz. Öncelikle bu günün adının “Türk Eczacılık Günü” olduğunu ve 1968 yılından beri kutlandığını belirtelim. Bu vesile ile bu günün ihdasının kısa tarihçesi ve bu konuda yaşanan tartışmalara kısaca bir göz atabiliriz.1
Türk eczacıları bir araya gelerek mesleki sorunlarını görüşmek ve çözüm yolları önermek amacıyla yılda bir gün toplanmayı ve bu nedenle de bir “Türk Eczacılık Günü” yapılmasını eskiden beri istemişlerdir. Bu konuda ilk somut öneriyi merhum Ecz. Remzi Kocaer 1949 yılında Farmakoloğ dergisinde çıkan “Türk Eczacılığının Günü” başlıklı yazısında yapmıştır.
Eczacıların bu isteği, 27 Kasım 1958 günü toplanan, Türk Eczacıları 3. Büyük Kongresi’nde ele alınmış ve Mesleki Acil Meseleler Komisyonu’nun teklifi üzerine “Bir eczacılık günü ihdası” 3. Kongre tarafından kabul edilmiştir.
Kongre’nin bu kararı üzerine Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti, konuyu inceleyerek Türk Eczacılık Günü’nün toplanma gününü saptamak amacıyla, Prof. Hayriye Amal, Prof. Salahattin Tandal, Ecz. Kimyager Naşit Baylav, Ecz. Muzaffer Dinçol, Ecz. Remzi Kocaer, Ecz. İhsan Sönmez, Ecz. Selahattin Yula, Doç. Turhan Baytop, Ecz. Ahmet Kandil ve öğrenci temsilcisi Ömer Miski’nin bulunduğu bir komisyon oluşturulmuştur. Komisyonda yapılan müzakereler sonunda oluşan görüşler Turhan Baytop tarafından bir rapor haline getirilmiştir. Bu raporda Türk Eczacılık Günü için iki tarih teklif edilmiştir: 14 Mayıs ve 2 Kasım.
Baytop raporunda özetle şöyle demektedir:
“Bir Eczacılık gününün tespiti öteden beri eczacı camiası tarafından arzu edilmekte idi. Böyle bir günün tespiti hususunda şimdiye kadar Ecz. Remzi Kocaer, Dr. Şevki Uludağ, Prof. Dr. F. Nafiz Uzluk tarafından ileriye sürülen fikirler başlıca iki nokta üzerinde toplanmaktadır:
1- İlk eczacılık sınıfı, Dr. C. A. Bernard tarafından kurulup 14 Mayıs 1839’da Sultan II. Mahmud tarafından açılmış olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’de ihdas edildiğine göre 14 Mayıs tarihi Eczacılık Günü olarak kabul edilmelidir.
2- Sultan II. Mahmud tarafından açılmış olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’den 10 Ramazan 1256’da mezun olup Çanakkale Askeri Hastanesi eczacılığına tayin edilen ilk eczacı Ahmed Mustafa Efendi’nin mezuniyet günü olan 10 Ramazan (2 Kasım) Türk Eczacılık Günü olarak kabul edilmelidir.
Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’nin açılışı olan 14 Mayıs 1839 tarihinde eczacı sınıflarının ihdas edildiği henüz kat’i tespit edilememiş olduğundan 1. görüş terk edilmiştir.
İkinci görüş yani ilk eczacının diploma aldığı gün olan 10 Ramazan 1256’nın kat’i olarak belli olduğu ve buna tekabül ettiği hesap edilen 2 Kasım 1840 tarihinin iki senede bir de olsa Büyük Kongre’nin toplandığı aya rastlaması, üniversite tedrisat yılının başlangıcı olması dolayısıyla merasim yapılması bakımından da uygun olması itibariyle, Komisyon tarafından ittifakla Eczacılık günü olarak kabul edilmiş ve bu hususun yeniden tetkiki bakımından vazifelendirilmiş idim.
10 Ramazan 1256 tarihinin karşılığı olarak Prof. F. N. Uzluk tarafından 2 Kasım 1840 gösterilmekle beraber tarafından yapılan kontroller ve sayın Prof. Uzluk ile yeniden yapılan muhaberat sonunda 10 Ramazan 1256 tarihinin miladi karşılığının 5 Kasım 1840 olmasının lazım geldiği meydana çıkmıştır.”2
Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti önerilen bu tarihlerden “2 Kasım” tarihini Türk Eczacılık Günü olarak kabul etmiş ve her yıl 2 Kasım günü Eczacı Odaları tarafından, mesleğin halk sağlığındaki yeri ve hizmetlerinin kamuya duyurulması için özel toplantılar yapılmasını kararlaştırmıştır.
1959 yılında 2 Kasım tarihinin Türk Eczacılık Günü olarak kabul edilmesine karşılık 1967 yılına kadar Türk Eczacılık Günü toplantıları yapılamamıştır. Merkez Heyeti Eylül 1967 tarihinde yaptığı bir toplantıda konuyu tekrar ele almış, müzakereler sonunda eski kararını değiştirerek, Ecz. Naşit Baylav’ın teklifi uyarınca, Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’nin resmi açılış günü olan 14 Mayıs gününü (ilk diplomalı eczacıların bu mektepte yetişmeleri nedeniyle) Türk Eczacılık Günü olarak kabul etmiştir.3
Bu karar üzerine ilk Türk Eczacılık Günü toplantısı 14 Mayıs 1968 günü İstanbul’da yapılmıştır.
Bu tarihten beri her yıl 14 Mayıs günü eczacılar, Eczacılık Fakülteleri ve Odaları tarafından düzenlenen bilimsel ve mesleki toplantılarda, bir araya gelerek Türk eczacılığının sorunları, bunların çözüm yolları önermektedirler.
Türk Eczacılık Günü toplantılarının gerçekleşmesinde emeği bulunan Ecz. Naşit Baylav (1903-1982), Ecz. Remzi Kocaer (1904-1977), Ecz. Salahattin Tandal (1906-1981) ve Prof. Turhan Baytop (1920-2002)’u rahmet ve hürmetle anıyoruz.
Kaynaklar
Kocaer, R.; (1949), Türk Eczacılığının Günü, Farmakoloğ, 19 (5), 173.
Türk Eczacıları Birliği Mecmuası, 2 (1), 112, (1959)
Türk Eczacıları Birliği Mecmuası, 2 (2), 41, (1959)
Şehsuvaroğlu, BN.; (1979), Eczacılık Tarihi Dersleri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Baytop, T.; Türk Eczacılık Günü, Türk Eczacıları Birliği Mecmuası, 3 (1), 8, (1960)
Baylav, N.; (1968), Eczacılık Tarihi, Yörük Matbaası, İstanbul.
Baytop, T.; (1985), Türk Eczacılık Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Baytop, T.; (2000), “Türk Eczacılık Günü”, Türk Eczacılık Tarihi Araştırmaları, Abdi İbrahim İlaç San. Ve Tic. A.Ş., İstanbul, s.125-126
Dipnotlar
1 2009 yılına kadar bir Dünya Eczacılık Günü yoktu. 3-8 Eylül 2009 tarihleri arasında, Türk Eczacıları Birliği’nin ev sahipliğinde İstanbul’da düzenlenen Uluslararası Eczacılık Federasyonu (FIP) 69. Dünya Eczacılık Kongresi sırasında, Kongre’nin başlangıç gününde yapılan Konsey toplantısında Türk Eczacıları Birliği delegasyonunun “FIP’in kuruluş tarihi olan 25Eylül’ün tüm dünyada ortak olarak Dünya Eczacılık Günü adıyla kutlanması” önerisini, FIP delegasyonu oy birliği ile kabul etti. FIP, daha sonra tüm dünya ülkelerine gönderdiği yazıyla bu kararı bildirerek 25 Eylül tarihinin Dünya Eczacılık Günü olarak kutlanacağını ilan etti.
2 Şehsuvaroğlu’nun bu konudaki görüşü şöyledir: “1839’dan itibaren Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’de Eczacı Sınıfı açılmış ve ilk mezunlarını 1841’de vermişti. Lakin daha evvel mektebe hekim olmak üzere giren Ahmed Mustafa Efendi’nin 10 Ramazan 1256 / 5 Kasım1840’da memleketimizde ilk olarak eczacı diploması alarak mezun olduğunu ve hemen Çanakkale Askeri Hastanesine atandığını Askeri Tıbbiye kayıt defterlerinden öğrenmiş bulunuyoruz. Onun için biz halen yanlış bir telkin ile hekimler gibi 14 Martta kutlanan Eczacılık Günü’nün 5 Kasıma alınmasını daha uygun buluruz. İki ay kadar sonra 20 Şevval 1256/15 Aralık1840’da memleketimizde ikinci eczacı diploması Kadri Süleyman Efendi’ye verilmiş ve bu mektepli eczacı da Maltepe Askeri Hastanesine atanmıştır. [Şehsuvaroğlu, (1979), 341-342]
Bu olayı Naşit Baylav şu şekilde aktarmaktadır: “İstanbul Eczacılık Fakültesinde bir eczacılık müzesinin kurulması kadar önemli bir hadise de meslek için Eczacılık gününün tesbitidir. Bu günün tesbiti için 1967 Eylül ayında Tütk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti bir toplantı tertip etmiş ve bu toplantıya mesleğin ileri gelenleri de davet edilmiştir. Bu toplantıda sayın üyelere tarihçe mukayyet olan günün 14 Mayıs olduğunu bildirdim. 14 Mayıs 1839’da Galatasaray’da Viyana’dan davet edilmiş olan Dr. Bernard, o gün Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne ile birlikte Eczacılık sınıflarını da açmıştı. Aynı günde Sultan II. Mahmud’un emriyle büyük bir tören yapılmış ve ilk eczacılık dersleri verilmiştir. Böylece 14 Mayıs 1839 Türkiye’de eczacılık sınıflarının müstakil olarak teşekkül ettiği ve ilk dersin verildiği gündür. Teklifim heyetçe uygun görülmüş ve ilk kutlama 14 Mayıs 1968’de yapılmıştır.” [Baylav, (1968), 519]
Dr. Mahmut TOKAÇ/ İVEK Akademik Bilim Kurulu Başkanı
Not:
Bu yazı ilk olarak 12/05/2012 tarihinde yayınlanmıştır.