Koronavirüs Metabolik Hastalıkları Nasıl Etkiliyor?

(Bu yazı GENÇ İVEK SAĞLIK BİLİM VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ’nin 6. sayısında yayımlanmıştır.)

Büşra YUSUFOĞLU

Yıldız Teknik Üniversitesi-Biyokimya

PhD Öğrencisi

Metabolik hastalıklar, özellikle diyabete bağlı kronik hastalıklar ileri yaşlarda kalp hastalıkları ve bazı nörodejeneratif hastalıklara sebep olmaktadır. SARS-CoV-2 ile birlikte dünya çapında tüm araştırmacılar, metabolik hastalıklar ile virüs arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Esasında, COVID-19 kliniği ağır ve ciddi olan diyabet hastalarının yönetimi ile diğer kritik hastalıkların yönetiminden farklı değildir. Yapılan çalışmalar, COVID-19 hastalarında ciddi insülin direnci geliştiğini göstermektedir. Ayrıca, SARS-CoV-2 virüsünün pankreas beta hücrelerinde bulunan ACE2 reseptörüne bağlanarak beta hücre hasarı ve insülin sekresyonunda bozulmaya yol açtığı gösterilmiştir. Bu nedenle diyabetli hastalarda insülin ihtiyacı doğabilir veya insülin kullananlarda doz ihtiyacı artabilir. Ayrıca, metabolik sağlığı zayıf olan hastaların, COVID-19 sırasında, daha önceden var olan hastalıklara eşlik eden faktörler nedeniyle nöbetler, felçler ve beyin iltihabı gibi komplikasyonlara daha duyarlı olduğunu gösterilmiştir.

Pankreas ve COVID-19 İlişkisi

Diyabette kronik hipergliseminin, COVID-19 hastalık seyrini zorlaştırabilecek hasara yol açabileceği düşünülmektedir, zira yeni çalışmalar, COVID-19 ve Tip 2 Diyabetli kişilerde düzensiz glukoz seviyelerinin zararlı olduğunu göstermektedir. Geriye dönük olarak, Çin’deki 7000 virüs vakası incelendiğinde kontrollü gliseminin diyabetli hastalarda, iyileşmiş sonuçlarla ilişkili olduğunu düşündürmektedir. Çalışmanın sonuçları değerlendirildiğinde, SARS-CoV-2 virüsünün enfekte ettiği kişilerde pankreas hasarının tespit edilmiş olmasıdır, ACE2 reseptörüne bağlanması, pankreas adacıklarına zarar verir, böylece insülin salınımını azaltır, bu şekilde de iyileşen hastalarda görülen uzun süreli diyabetlere sebep olabilir. Hastaların, uzun hastanede kalış süreleri ve yoğun bakım gereksinimlerinde glisemik kontrollerin (kandaki glukoz seviyelerinin referans karbohidrat kullanılarak kantitatif olarak ölçümü) yapılmasının aşırı ölümlerin önlenmesinde çok önemli olduğu gösterilmiştir.

Son yapılan çalışmalarda, ciddi ve kritik COVID-19 vakalarında görülen felç ve kardiyovasküler komplikasyon riskini arttırdığını gözlemlenmiştir. Özellikle obezite ve diyabetin kan damarları üzerinde hipertansiyona yol açarak hemodinamiği etkilemekte ve kalbin yapısını değiştirmektedir. COVID-19’u olan hastalarda, hasarlı kan damarlarıyla birlikte, inme veya pulmoner emboli olasılığını artırabilen şiddetli bir pıhtılaşma ve vasküler bilişsel bozukluk, demans ve inmeye neden olmaktadır (Şekil 1.).

**Şekil 1.** Metabolik sendrom, diyabet ve koronavirüs ilişkisi

Diyabet ve COVID-19 İlişkisi

Diyabetli hastalarda, viral bir enfeksiyon geliştiği zaman, kan şekeri seviyelerinde dalgalanmalar olması ve diyabet komplikasyonlarının varlığı tedaviyi daha zor kılabilir. Bu durumun iki temel sebebi vardır; birincisi, bağışıklık sistemi tehlikeye girer, bu da virüsle savaşmayı zorlaştırır ve muhtemelen daha uzun bir iyileşme süresine yol açabilir. İkincisi ise virüs yüksek kan şekeri ortamında varlığını sürdürebilir. Klinik veriler değerlendirildiğinde, metabolik rahatsızlığı olan bireylerin sağlıklı olan bireylere göre enfeksiyon seyrinin daha şiddetli olduğu görülmüştür.

Tip 1 ve Tip 2 diyabet hastalarında klinik tablonun daha farklı seyredip seyretmeyeceğine dair yeterli çalışma yoktur. Ancak bazı veriler diyabetli hastalarda riski belirleyen esas faktörlerin yaş, metabolik kontrol düzeyi ve eşlik eden hastalıklar olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla kontrolsüz ve komplikasyonlu diyabet hastalarında tablonun daha ağır seyredeceği söylenebilir.

Diyabet ve Covid-19 İlişkisi ile ilgili detaylı bilgiye nasıl ulaşırım? Uluslararası Diyabet Federasyonu tarafından Amerikan Diyabet Derneği, Harvard Tıp Okulu ve Uluslararası Pediatrik ve Ergen Diyabet Derneği (ISPAD) kurumlarının katkısıyla coronadiabetes.org adlı rehber bir sayfa kamuoyu için oluşturulmuş ve farklı dillere çevrilmiştir. Bu sayfada gerekli bilgiler ülkeler bazında detaylı olarak verilmiştir. COVID-19 enfeksiyonunda, diyabete bağlı olan mortalitenin artışının en önemli sebebi diyabete eşlik eden bazı kronik komplikasyonlarda artışın görülmesidir. Özellikle yaşlılarda, eşlik eden diğer kronik hastalıklarla beraber COVID-19 enfeksiyonunun mortalitesi kayda değer bir şekilde olarak artar.

Kaynaklar:

Related Posts

Nano-Antikorlar ve Otizm Spektrum Bozukluğundaki (OSB) Antijenik Etkileri

Makina Öğrenme Modeli ile ve Covid-19 karşı etkili Fitokimyasallar ve Hipergıdalar

Eczacılıkta Dijital Dönüşüm

Kanserin Biyolojik Hesaplamalardaki Örüntüleri